Paragrafen

In de paragraaf "weerstandsvermogen en risicobeheersing" staat de berekening van de weerstandscapaciteit opgenomen en een opsomming van de belangrijkste risico's. Daarnaast vindt u hier een aantal verplicht voorgeschreven kengetallen conform BBV.

Voor de Jaarrekening 2023 zijn de risico’s geactualiseerd. Daarbij is beoordeeld

• in hoeverre eerder geïnventariseerde risico’s actueel zijn voor wat betreft de kans en maximaal financieel gevolg en
• of er nieuwe risico’s zijn bijgekomen.

Uit de inventarisatie blijkt dat er 133 algemene risico’s zijn. De geïnventariseerde risico’s zijn aan de hand van kans en maximaal financieel gevolg verdeeld over onderstaande matrix.

Algemene risico toegelicht:

We zien dat de prijzen nog steeds stijgen. Door de hoge inflatie ontstaat druk op de loonontwikkeling. Dit heeft ook gevolgen voor de (geplande) investeringen en onderhoud van gebouwen en dergelijke. Het is nu nog niet duidelijk of deze forse prijsstijgingen van korte of lange duur zijn. De prijsstijgingen zijn zoveel mogelijk meegenomen in de begroting en daarom niet als apart risico meegenomen.

Toelichting matrix
Op de horizontale as is de kans weergegeven dat het risico zich voordoet. Op de verticale as is de maximale financiële omvang (bedrag) van het risico weergegeven. De financiële klassen zijn ingedeeld zoals vastgesteld in de nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen 2023. Een risico in het groene gebied vormt geen direct gevaar voor de continuïteit van de organisatie. Een risico in het oranje gebied vraagt extra aandacht. Een risico dat een risicoscore heeft in het donkerrode gebied (helemaal rechtsboven) vereist directe aandacht. Deze risico’s kennen immers een grote financiële omvang, de kans dat dit risico zich voordoet is als hoog (>90%) ingeschat en het financiële gevolg is > € 1.000.000.

Hieronder zijn de belangrijkste risico's, met de grootste kans en hoogste financiële klasse, toegelicht. Deze corresponderen met de risico's die in de risicomatrix onderstreept en vetgedrukt zijn. De in de tabel genoemde kans-percentages en financiële klassen verwijzen naar bovenstaande matrix. Andere risico’s zijn in omvang of kans-percentage afgenomen, waardoor deze niet meer in de rode, donkerrode of donker oranje cellen voorkomen.

Conform de huidige Nota Grondbeleid (vastgesteld op 20 september 2016, vaststelling van de geactualiseerde nota is voorzien in 2024) hebben we de Algemene reserve grondexploitatie (ARGE) vastgesteld met een ondergrens van € 1,7 miljoen en een bovengrens van € 2,7 miljoen. In verband met de winstnemingen als gevolg van de verplichte implementatie van de POC-methode ( percentage-of-completion ) heeft de raad bij de behandeling van de Herzieningsrapportage 2018 (raad oktober 2018) ingestemd met het instellen van de reserve POC-winst. Deze reserve vormt de buffer tussen de ARGE en de projecten.
Bij de Jaarrekening berekenen we de POC-winst conform de BBV-voorschriften. De POC-winst wordt vervolgens gestort in de Reserve POC-winst. Bedragen uit de Reserve POC-winst worden overgeheveld naar de ARGE op basis van de meer voorzichtige winstnemings-praktijk van vóór 2017, waarbij we ook de totale toekomstige kosten, project-risico’s en de boekwaarde van het project meewegen. Daarmee vormt de Reserve POC-winst de externe projectbuffer. Gedurende de looptijd van het project fluctueert het bedrag van de POC-winst en daardoor kan het voorkomen dat eerder genomen POC-winsten terugvloeien naar het project.
In een enkele grondexploitatie speelt een risico ten aanzien van stikstof. Naast Grandorse zijn er projecten die vlak bij Natura2000-gebieden liggen waarbij er in de bouwfase ook stikstofrisico's zijn. Aeriusberekeningen moeten aantonen of het project verantwoord/haalbaar is. Mocht in een dergelijk project op een andere manier gebouwd worden dan voorheen is doorgegeven of besproken, dan kan dit ook een risico op stikstof zijn. Voorbeeld hiervan is prefab bouwen vervangen door traditioneel bouwen.
In de betreffende specifieke grondexploitaties wordt dit meegenomen. Bij de voortgangsrapportage van de projecten wordt een en ander kort toegelicht.

Naast de hoogte van de ARGE is het noodzakelijk de benodigde weerstandscapaciteit te bepalen voor de algemene risico’s.

De totale omvang van de geïnventariseerde algemene risico’s is € 49,7 miljoen. Dit betekent dat als alle risico’s zich in volle omvang tegelijk voordoen, dit naar verwachting € 49,7 miljoen kost. Hierbij is geen rekening gehouden met de waarschijnlijkheid (kans) dat het risico zich voordoet.

We bepalen de benodigde weerstandscapaciteit met behulp van een risicosimulatie, de zogenaamde Monte Carlo simulatie (statistische simulatie). Uitgangspunt hierbij is dat de risico’s zich nooit allemaal tegelijk zullen voordoen en ook niet met een maximale omvang zullen optreden.
Daarnaast heeft de gemeenteraad met de Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen 2023 het uitgangspunt vastgesteld dat we 90% zekerheid willen hebben dat het beschikbare weerstandsvermogen toereikend is om de risico’s af te dekken. Dit wordt het zekerheidspercentage genoemd.

Uitgaande van het vastgestelde zekerheidspercentage van 90% is er een weerstandscapaciteit nodig voor de algemene risico’s van minimaal € 7,7 miljoen. Dit wil concreet zeggen dat we met een zekerheid van 90% kunnen stellen dat een weerstandsvermogen van € 7,7 miljoen toereikend is om de risico’s af te dekken. Dit betekent dat de algemene reserve basis, die een stand heeft van € 9,1 miljoen heeft,  voldoende groot is om de risico’s op te vangen.

Een organisatie loopt altijd risico’s. Of de gemeente in staat is de gevolgen van de risico’s op te vangen zonder dat het beleid of de uitvoering daarvan in gevaar komt, geven we weer door de 'weerstandscapaciteit'. Onder weerstandscapaciteit verstaan we de middelen en mogelijkheden die de gemeente heeft om onverwachte, niet-begrote kosten te kunnen dekken. Weerstandscapaciteit bestaat uit de Algemene Reserve basis. Conform de Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen bestemmen we deze reserve niet voor andere zaken.
Naast deze Algemene Reserve basis zijn er ook nog overige middelen die we ook gebruiken om mogelijke niet begrote kosten - die onverwacht en substantieel zijn - te dekken. Daarvoor komen de volgende onderdelen in aanmerking:

• Vrij besteedbare reserves: de ‘Algemene reserve vrij aanwendbaar’.
• Stille reserves: de gebouwen en gronden die de gemeente in bezit heeft, vertegenwoordigen een zekere waarde. Wanneer de marktwaarde hoger is dan de boekwaarde, is er sprake van stille reserves. Daarbij houden we er rekening mee dat we niet ieder eigendom (op korte termijn) kunnen verkopen. De omvang van de stille reserves is in 2022 opnieuw in beeld gebracht en bedraagt circa € 48,6 miljoen (inclusief pachtgronden). Deze gelden zijn niet op korte termijn beschikbaar. Bij de berekening van het benodigde weerstandsvermogen houden we dan ook geen rekening met (eventuele) stille reserves.

Om te bepalen in hoeverre het weerstandsvermogen toereikend is, berekenen we de ratio weerstandsvermogen. De berekeningswijze hiervan is als volgt:

Ratio weerstandsvermogen = Beschikbare weerstandscapaciteit / Benodigde weerstandscapaciteit

De Provincie Limburg bepaalt op basis van de ratio weerstandsvermogen of de beschikbare weerstandscapaciteit van een gemeente toereikend is.

In onderstaande tabel staat opgenomen hoe de Provincie de weerstandsnorm classificeert.

Bij de jaarrekening 2022 is voorgesteld om de benodigde weerstandscapaciteit in de Algemene reserve basis te verhogen naar € 9.117.998.

De ratio is, uitgaande van de stand van de algemene reserve basis voor de jaarrekening, € 9.117.998 / € 7.714.211 = 1,18. Dit valt binnen de gestelde norm van 1,0 – 1,4. Het bedrag van de algemene reserve basis hoeft hiermee niet te worden aangepast.

*) De gestelde normen zijn afkomstig uit de door de raad op 21-11-2023 vastgestelde nota Risicomanagement en weerstandsvermogen.
Normering van de kengetallen opgenomen in het gemeenschappelijk financieel toezichtkader van de provincies (GTK 2020 gemeenten).
Via het gemeenschappelijk toezichtkader van de provincies zijn de onderstaande normeringen voor de kengetallen vastgesteld. Hierbij zijn 3 categorieën onderscheiden. Categorie A is het minst risicovol, categorie C is het meest risicovol.

• Ratio 1 en 2: Netto Schuldquote
  Deze ratio’s geven de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen aan. Hoe lager de schuldquote, hoe beter. Op basis van beide schuldquotes vallen we in de laagste risicoklasse A van de provincie. Voor de netto schuldquote en de gecorrigeerde netto schuldquote voldoen we aan de door ons zelf gestelde norm. In 2023 stijgt het saldo van de baten exclusief mutaties reserves flink ten opzichte van de jaarrekening 2022 en ten opzichte van de primaire begroting 2023 waardoor deze ratio's nog positiever zijn dan bij de jaarrekening 2022.

• Ratio 3. Solvabiliteitsratio
  De solvabiliteitsratio, is de verhouding tussen het eigen vermogen en het vreemd vermogen van de gemeente. Het geeft een beeld in welke mate wij aan onze financiële verplichtingen kunnen voldoen. Hoe hoger het percentage, hoe beter.
  De solvabiliteitsratio stijgt ten opzichte van de jaarrekening 2022 van 35% naar 37%. Daarmee vallen we nog steeds in risicoklasse B van de provincie. We voldoen daarmee aan de door ons zelf gestelde norm van 33%. De verbetering van de solvabiliteitsratio wordt veroorzaakt door een toename in het eigen vermogen en daarnaast is er een kleinere toename van het totaal van de passiva ten opzichte van de jaarrekening 2022. Per saldo is er hierdoor een verbetering te zien van dit ratio.

• Ratio 4. Grondexploitatie
  Deze ratio geeft aan in hoeverre een gemeente afhankelijk is van de inkomsten uit grondexploitaties. Grondexploitaties vormen een risico en kunnen een forse impact hebben op de financiële positie van de gemeente. Dus hoe lager deze ratio, hoe minder afhankelijk een gemeente is van inkomsten uit grondexploitaties en hoe beter dat is.
  De grondexploitatie ratio is in de jaarrekening 2023 0% dit komt door een hele kleine negatieve boekwaarde van de grondexploitaties. Hiermee vallen we in de laagste risicoklasse A en blijven we onder onze eigen norm van 5%.
  Dit is vanuit het risicoperspectief een positieve ontwikkeling.

• Ratio 5. Structurele exploitatieruimte
  Deze ratio geeft aan in hoeverre de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten te dekken. Dus hoe hoger dit percentage, hoe beter.
  In 2023 is de ratio 10% dit is een daling ten opzichte van de jaarrekening 2022, maar een stijging ten opzichte van de begroting 2023 van respectievelijk 3% en 8%. Hiermee ligt de ratio in de laagste risicoklasse A van de provincie. Ook voldoen we aan de door ons zelf gestelde norm van 2%. De afname ten opzichte van de jaarrekening 2022 wordt vooral veroorzaakt doordat in de jaarrekening 2022 de structurele toevoeging aan de reserves negatief was. Dit alles heeft dus een klein negatief effect waardoor een daling van de ratio van 13% naar 10%.

• Ratio 6. Belastingcapaciteit:
  Deze percentage bepaalt de ruimte om de belastingen te verhogen, waarbij we weergeven hoe de lastendruk in Horst aan de Maas zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Hoe lager dit percentage is, des te meer ruimte er is voor verhoging van belastingen tot aan het landelijke gemiddelde. Een ratio van 100% betekent dat de belastingcapaciteit in Horst aan de Maas gelijk is aan het landelijke gemiddelde .
  De belastingcapaciteit neemt ten opzichte van de jaarrekening 2022 af van 97% naar 94%. Op basis hiervan vallen we in de laagste risicoklasse A van de provincie en voldoen we aan de door ons zelf gestelde norm van 97%
  Hierbij geldt dat de OZB en afvalstoffenheffing in Horst aan de Maas lager en onze rioolheffing hoger is dan het landelijke gemiddelde.

Klimaatadaptatie heeft een verhogend effect voor rioolheffing en de stijgende kosten voor het ophalen van afval is een landelijke trend.

Samenvattend kunnen we concluderen dat het financiële weerstandsvermogen van gemeente Horst aan de Maas verbeterd is t.o.v. de jaarrekening 2022 dit geldt voor alle ratio’s, met uitzondering van de structurele exploitatieruimte. Met name de stappen die we gemaakt hebben m.b.t. het versterken van ons eigen vermogen en de verbetering van de solvabiliteit, bevestigen dat.

We zijn daarmee in control op het gebied van risicobeheersing. We hebben een systeem dat tijdig anticipeert op een toename van risico’s van buitenaf en hebben voldoende financiële ruimte in onze begroting en ons eigen vermogen om financiële tegenvallers op te vangen.

De volgende aandachtspunten blijven hierbij echter van belang:

Eigen vermogenspositie
Deze is sterk verbeterd en voldoende om risico’s op te vangen. Daarbij voldoen we aan onze eigen normen en zitten in de middelste risicoklasse van de provincie. Het is van belang in de toekomst niet in te teren op ons eigen vermogen en waar het kan eventueel te versterken.

Lastendruk
We zitten qua lastendruk voor huishoudens onder het landelijke gemiddelde en onder de door ons gestelde norm. Het blijft belangrijk bij het maken van keuzes te blijven zoeken naar de balans tussen ambities en lastendruk.

Schuldenpositie
We hebben onze schuldenpositie verbeterd door het aflossen van langlopende geldleningen. Binnen de regels hebben we in 2023 juist kasgeldleningen verstrekt aan andere gemeenten/provincie waardoor we rente hebben ontvangen.